Έκθεση για τη σεισμικότητα των κεντρικών Ιονίων νήσων κατά τη διάρκεια του 2017

Η έκθεση αυτή γίνεται στο πλαίσιο της συνεργασίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) με την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Ιονίων Νήσων (ΠΕΔΙΝ) για την παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στα κεντρικά Ιόνια, την περιοχή με τη μεγαλύτερη σεισμικότητα στον ελληνικό χώρο.

Η παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας γίνεται κυρίως με βάση τις καταγραφές των σεισμολογικών σταθμών που είναι εγκατεστημένοι στα τρία νησιά (Λευκάδα, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο). Πρόκειται για δώδεκα σεισμολογικούς σταθμούς οι οποίοι βρίσκονταν σε λειτουργία κατά τη διάρκεια του 2017 και οι οποίοι στο σύνολό τους ανήκουν στο Εθνικό Δίκτυο Σεισμογράφων. Επτά σεισμολογικοί σταθμοί λειτουργούν με ευθύνη του ΑΠΘ, τρεις με ευθύνη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και δύο με την ευθύνη του Πανεπιστημίου Πατρών. Στα πλαίσια της συνεργασίας μεταξύ ΠΕΔΙΝ και ΑΠΘ λειτουργούν επτά σεισμολογικοί σταθμοί.

                                         (α)                                                                               (β)

Σχήμα 1 Χάρτες με τα επίκεντρα των σεισμών που έγιναν στην περιοχή των κεντρικών Ιονίων νήσων (Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθος) κατά τη διάρκεια του 2017. Τα διαφορετικά μεγέθη και χρώματα των συμβόλων που χρησιμοποιούνται αντιστοιχούν στα μεγέθη των σεισμών σύμφωνα με την κλίμακα του υπομνήματος σε κάθε χάρτη. (α) Επίκεντρα των σεισμών από των κατάλογο της ερευνητικής ομάδας του ΑΠΘ. (β) Επίκεντρα των σεισμών από τον κατάλογο των σεισμών του Εθνικού δικτύου σεισμογράφων.

Στο σχήμα 1, παρουσιάζονται χάρτες των επικέντρων των σεισμών που έγιναν στα κεντρικά Ιόνια (Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθος) κατά την περίοδο 01/01/2017 – 31/12/2017. Για να παρασταθούν τα μεγέθη των σεισμών, έχουν χρησιμοποιηθεί κύκλοι διαφόρων μεγεθών και χρωμάτων, σύμφωνα με την κλίμακα που υπάρχει σε κάθε χάρτη. Στο σχήμα 1α έχουν χαρτογραφηθεί τα επίκεντρα των σεισμών που έχουν προκύψει μετά από την ανάλυση και επεξεργασία της ερευνητικής ομάδας του ΑΠΘ ενώ στο σχήμα 2β φαίνονται τα επίκεντρα των σεισμών που υπάρχουν στους καταλόγους που προέρχονται από τις καθημερινές αναλύσεις του Τομέα Γεωφυσικής του ΑΠΘ και του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Το αποτέλεσμα της ερευνητικής προσπάθειας του ΑΠΘ είναι η καταγραφή, ανάλυση και προσδιορισμός των εστιακών παραμέτρων 7170 σεισμών, δηλαδή, αριθμός περισσότερο από τέσσερις φορές μεγαλύτερος από τους 1706 σεισμούς που αναλύθηκαν στο πλαίσιο των καθημερινών αναλύσεων του Εθνικού δικτύου σεισμογράφων.

            Στον Πίνακα Ι δίνονται πληροφορίες για τον αριθμό των σεισμών των δύο καταλόγων σε διάφορα διαστήματα μεγεθών. Ο αριθμός των σεισμών του πρώτου καταλόγου είναι σημαντικά μεγαλύτερος για μεγέθη σεισμών Μ<2.0 και αρκετά μεγαλύτερος για μεγέθη σεισμών από 2.0 – 2.5. Για μεγαλύτερα μεγέθη σεισμών ο αριθμός τους είναι περίπου ο ίδιος, παρατηρείται όμως συστηματικά μεγαλύτερος αριθμός του πρώτου χάρτη σε σχέση με το δεύτερο. Κάποιες διαφορές οφείλονται σε διορθώσεις των μεγεθών σε σεισμολογικούς σταθμούς που χρησιμοποιούνται οι οποίες είναι της τάξης του 0.1 περίπου.

            Τα παραπάνω δεδομένα χρησιμοποιούνται για τον ακριβή προσδιορισμό της γεωμετρίας τόσο των γνωστών μεγάλων ρηγμάτων της περιοχής αλλά και των μικρότερων ώστε να διερευνηθεί η μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Επιπλέον μελετάται η χωροχρονική κατανομή όλων των σεισμών με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της συμπεριφοράς των σεισμογόνων δομών.

            Στη Λευκάδα η σεισμική δραστηριότητα κατανέμεται κυρίως κατά μήκος των δυτικών ακτών του νησιού καλύπτοντας τόσο τις βορειοδυτικές ακτές που έγινε ο σεισμός με μέγεθος Μ=6.2 στις 14 Αυγούστου 2003. Στον ίδιο χώρο, (βόρεια του Δράγανου) η σεισμική δραστηριότητα επεκτείνεται και προς τα ανατολικά δείχνοντας την ύπαρξη ενεργών ρηγμάτων με διαφορετική γεωμετρία η οποία σχετίζεται με γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του χώρου αυτού. Νότια από το Δράγανο η σεισμική δραστηριότητα ακολουθεί επίσης τις δυτικές ακτές όμως δεν επεκτείνεται προς τα ανατολικά και συνδέεται μόνο με το ρήγμα του ισχυρού σεισμού της 17/11/2015 με Μ=6.5.

            Η σεισμική δραστηριότητα συνεχίζεται προς τα νότια φθάνει στο βόρειο άκρο της Κεφαλονιάς και στον κόλπο του Μύρτου με χαρακτηριστικά που δείχνουν την ύπαρξη πολλών μικρών ρηγμάτων σε διάφορες διευθύνσεις. Στη συνέχεια η σεισμική δραστηριότητα κατανέμεται κατά μήκος της χερσονήσου της Παλλικής όπου έγιναν οι δύο ισχυροί σεισμοί με μεγέθη 6.1 και 6.0 στις 26/01/2014 και στις 03/02/2014. Η κατανομή των σεισμών στην περιοχή αυτή εμφανίζεται περίπλοκη όπως και την περίοδο αμέσως μετά τους δύο ισχυρούς σεισμούς. Η σεισμική δραστηριότητα συνεχίζεται χωρίς να μεταβάλλονται τα χαρακτηριστικά της προς τα νότια νοτιοδυτικά στην περιοχή που συνδέεται με το σεισμό στις 17/01/1983 με μέγεθος 7.0. Στο χώρο αυτό έχουν παρατηρηθεί αρκετές εξάρσεις της σεισμικής δραστηριότητας με ενδιαμέσου μεγέθους κύριους σεισμούς. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η σεισμική δραστηριότητα που παρατηρείται σε μία ενεργό δομή με ανατολική δυτική περίπου διεύθυνση, από το χώρο βόρεια του Αργοστολίου μέχρι την περιοχή της Σάμης. Νοτιότερα η σεισμική δραστηριότητα φαίνεται να είναι διάσπαρτη. Η συγκέντρωση περισσότερων δεδομένων στο χώρο αυτό αναμένεται να δώσει περισσότερες πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά της σεισμικής δραστηριότητας και των ενεργών δομών που την προκαλούν.

            Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η σεισμική δραστηριότητα η οποία εκδηλώθηκε βόρεια της Ζακύνθου σε μία ΑΒΑ-ΔΝΔ διεύθυνση. Η σεισμική αυτή έξαρση εκδηλώθηκε κυρίως τους μήνες Ιούνιος ως Σεπτέμβριος με το μεγαλύτερο σεισμό να έχει μέγεθος Μ=3.8. Ο μεγαλύτερος αριθμός σεισμών έγινε τον Ιούλιο (169 σεισμοί).

Πίνακας Ι Αριθμός σεισμών για διάφορα διαστήματα μεγεθών (1^η στήλη) του καταλόγου της ερευνητικής ομάδας του ΑΠΘ (2^η στήλη) και του Εθνικού δικτύου σεισμογράφων (3^η στήλη).

Για το επόμενο διάστημα προγραμματίζονται:

1. Συνέχιση της ανάλυσης της σεισμικότητας της περιοχής. Για την ανίχνευση των σεισμών και τον γρήγορο και ακριβή προσδιορισμό των εστιακών παραμέτρων αυτών θα εφαρμοσθεί σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης νέα καινοτόμα διαδικασία.
2. Σε συνεργασία με Πανεπιστήμια και σεισμολογικά Ινστιτούτα του εξωτερικού, (πχ Ιταλία, Νέα Ζηλανδία), και την χρήση των δεδομένων που θα προκύπτουν από την προηγούμενη δράση, θα εφαρμοσθούν τεχνικές βραχείας διάρκειας πρόγνωσης σε περιπτώσεις σεισμικών εξάρσεων.
3. Θα προσδιορισθούν μικρότερα ρήγματα της περιοχής και θα μελετηθεί η αλληλεπίδρασή τους με τα μεγάλα γνωστά ρήγματα.
4. Θα μελετηθεί το ποσοστό της σεισμικής και ασεισμικής απελευθέρωσης της συσσωρευόμενης παραμόρφωσης με σκοπό την εκτίμηση του ρυθμού γένεσης των ισχυρών σεισμών.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν βασική προϋπόθεση για επιπλέον μελέτες του τρόπου ακτινοβολίας της σεισμικής ενέργειας και της απόκρισης των κατασκευών με σκοπό την καλύτερη εκτίμηση του σεισμικού κινδύνου και την κατάλληλη αντισεισμική θωράκιση της περιοχής ώστε να μειωθούν οι συνέπειες από ένα ισχυρό σεισμό. Στην κατεύθυνση αυτή θα συμβάλουν σημαντικά οι δύο νέοι σεισμολογικοί σταθμοί οι οποίοι πρόκειται να εγκατασταθούν, επειδή θα καλύψουν καλύτερα την περιοχή και θα δώσουν τη δυνατότητα εκπόνησης λεπτομερέστερης και επαρκέστερης μελέτης του Ιονίου Βόρεια της Λευκάδας και της περιοχής της νοτιοανατολικής Κεφαλονιάς η οποία καταστράφηκε από τον πρώτο από τους ισχυρούς σεισμούς του 1953.

Τα αποτελέσματα της όλης ερευνητικής προσπάθειας δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά και παρουσιάζονται σε επιστημονικά συνέδρια για την ενημέρωση της επιστημονικής κοινότητας και των αρμόδιων φορέων της Πολιτείας σε θέματα αντισεισμικής προστασίας. Όλη η υπάρχουσα γνώση ενσωματώνεται σε κάθε επικαιροποίηση του αντισεισμικού κανονισμού. Επίσης, η γνώση αυτή χρησιμοποιείται σε ειδικές μελέτες οι οποίες είναι απαραίτητες από τη νομοθεσία για την κατασκευή ειδικών έργων.

Θα θέλαμε να σας επισημάνουμε ότι η συνεργασία του Α.Π.Θ. με την ΤΕΔΚ Λευκάδας και στη συνέχεια με την ΠΕΔ-ΙΝ, στην πιο σεισμογενή περιοχή της Ευρώπης, από τα Ουράλια μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό, είναι στο πλαίσιο μιας διαρκούς και μακρόχρονης συνεργασίας που άρχισε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990 αξιοποιώντας προγράμματα του (ΠΕΠ Ιονίων νήσων) αλλά και το διασυνοριακό πρόγραμμα συνεργασίας Ελλάδα-Ιταλία (Interreg) και αποτελεί το σημαντικότερο επιστημονικό πρόγραμμα παρακολούθησης της σεισμικής δραστηριότητας στα Ιόνια Νησιά.

Θεσσαλονίκη 12/02/2018

Βασίλης Καρακώστας

Καθηγητής Σεισμολογίας

ΑΠΘ